زبان روح
در تاریخ موسیقی به ندرت پیش می‌آید کسی هم در زمینه‌ی موسیقی نابغه باشد و هم شخصیتی معنوی و متفکری ژرف‌اندیش باشد. برای آشنایی با شخصیت استاد الهی می‌توان از مراجع زیر استفاده کرد: تألیفات او، یادداشت‌های باقی‌مانده از آموزه‌های شفاهی، تجربیات شخصی، موسیقی‌های ضبط شده از او و شواهد دست اول. تمامی این مدارک گواه بر این واقعیت است که استاد الهی نه تنها در نواختن موسیقی بلکه در سایر جنبه‌ها نیز شخصیتی استثنایی است. استاد خود می‌گوید: در دو چیز برایم فوت وقت نشد، تنبور و سلوک معنوی. او از کودکی و در تمام دوران زندگانی‌اش وقتی برای خود یا دیگران تنبور می‌نواخت تنها هدفی که در نظر داشت ارتباط با مبدأ و وارستگی کامل از تمام تعلقات دنیوی بود.
رفتار استاد؛ الگویی است از عمل به تمامی اصول معنوی‌ای که ارائه داده است. به همین قیاس؛ موسیقی‌اش نیز منعکس کننده‌ی خِرد، اخلاقیات و عظمت تفکرش است. با گوش فرا دادن به موسیقی استاد می‌توان اثرات عمیقی دریافت کرد که فراتر از لذت‌های صرفاً زیبایی‌شناسی است. استاد در مورد مشی معنوی‌اش می‌گوید از کسی تقلید نکرده و هرچه می‌گوید نتیجه‌ی مکاشفات و تجربیات شخصی خودش است. این مطلب در مورد موسیقی‌اش نیز صدق میکند. او کودکی نابغه بود که برای نواختن تنبور نیازی به آموزش نداشت؛ هر آهنگی را که می‌شنید، چه آهنگ‌های مقدس و چه غیر مقدس را جذب میکرد: ذکرهایی که نوای تنبور پدرش را همراهی می‌کردند، آهنگ‌های رقص که با آلات موسیقی بادی نواخته می‌شدند، صدای تاختن اسب‌ها، صدای زنگ شترهای کاروان و همچنین رپرتوار کاملی از آهنگ‌ها و رقص‌های محل زندگی‌اش. او به یمن تکنیکی خارق العاده که در دوران نوجوانی گسترش داده بود، تمام این آهنگ‌ها را با تنبور تطبیق داد به گونه‌ای که انعکاس ترکیب این صداها معمولا در موسیقی‌اش شنیده می‌شود. استاد؛ سنت مقدس محلی تنبور را با همراه کردن با قطعات ایرانی در مسیری صعودی متعالی کرد. به عبارت دیگر با پالایش و غنی کردن زبان محلی تنبور که محدود به یک گروه کوچک بود آن را به زبان روح تبدیل کرد که به فضایی نامحدود برای درک متقابل گشوده شده است. این دستاورد هنری، دقیقاً مشابه مشی فلسفی و معنوی اوست. هر چند آموزه‌های استاد ریشه در یک سنت عرفانی خاص دارد ولی از طریق عمل، تجربه و تحقیقات سیستماتیک، این مبانی را جوهر کشی کرد و اصولی فراگیر در اختیار همگان قرار داد. جنبه‌ی دیگر موسیقی استاد بی‌بدیل بودن آن است. به دشواری می‌توان موسیقی‌ای را یافت که معنوی و عبادی باشد و در عین حال بتواند تنها با یک ساز طوری با خلاقیت نواخته شود که اثرات و طنینی ایجاد کند که از حالت نوستالژی و گریه به حالت جذبه و رقص و شوق منجر شود.
ما از یک گوش مادی و یک گوش معنوی برخورداریم که حسی خاص و متعلق به روح است. افرادی که از لحاظ معنوی بیدارند می‌توانند اصوات و صداهای عالم متافیریک را بشنوند. بعضی از آهنگ‌های زمینی با نواهای ملکوتی هماهنگ هستند. استاد می‌گوید که موسیقی در ابتدا برای برانگیختن حالات معنوی ایجاد شد. وقتی موسیقی برای معنویت استفاده شود ما را به روح متصل میکند و روح نیز ما را به مبدأ وصل میکند. همانطور که قابلیت روح‌ها برای درک صداهای ملکوتی یکسان نیست؛ هر موسیقی و هر سازی نیز توانایی منعکس کردن این صداهای ملکوتی را ندارد. موسیقی معنوی باید طوری نواخته شود که بتواند اثر کامل‌اش را بروز دهد. از منظر استاد؛ نباید فقط به جنبه‌ی فنی موسیقی توجه کرد بلکه باید طنین ملکوتی آن را شنید و از آن برای توجه به مبدا استفاده کرد.
موسیقی استاد خلاقانه و کامل است و از استانداردهای بالای زیبایی‌شناسی برخوردار است. رسیدن به چنین مرحله‌ای مستلزم سالها تجربه و پختگی است. ولی تفاوت بین اجرای صرفاً هنری و اجرای معنوی، در شخصیت موسیقی‌دان، نیّت، اخلاقیات شخصی، حالات او هنگام نواختن، قابلیت برقراری ارتباط با مبدأ و نوع ارتباط‌‌اش با شنوندگان است. از آنجایی که موسیقی در اصل خلقت الهی است، نوازنده و شنونده باید شأنیتی پیدا کنند که به مبدئی که از آنجا آمده‌اند نزدیک‌تر شوند. باید نیتشان را خالص کنند و صفات اخلاقی را در خود پرورش دهند. اثر عمیق موسیقی استاد، علاوه بر استعداد ذاتی، از خصوصیات انسانی و ویژگی‌های شخصیت‌اش نشئت گرفته است. بازتاب این کیفیات در موسیقی او که فارغ از هر گونه خودیت می‌باشد منعکس است.
وقتی درباره‌ی تأثیر موسیقی استاد صحبت می‌شود لازم است به شباهت دیگری بین موسیقی و معنویت او اشاره کرد. توجه دائم به مبدأ یکی از پایه‌های روش استاد است. او می‌گفت: راه سلوک در دو جمله خلاصه می‌شود: توجه به مبدأ و نیکی به خلق. موسیقی استاد روشی بود برای عمل خیر، نه فقط برای اطرافیانش، بلکه برای شنوندگان وسیعی که به آهنگ‌های ضبط شده‌ای که از او باقی مانده گوش می‌دهند. آهنگ‌هایی که توسط استاد نواخته و بسط داده شده‌اند، تنظیم یک مدلِ صوتی برای تمرکز و توجه به مبدأ و نکته‌ی وحدت است.
– این مقاله گزیده‌ای است از سخنرانی پُروفسور ژان دورینگ، مدیر مرکز ملی پژوهش‌های علمی فرانسه (CNRS)، در سالن موزه متروپولیتن نیویورک.
بسیار سپاس از متن ترجمه
نوای تنبور همراه با مناجات حضرت علی در قطعه سا رو خانی ۴ track در سی‌دی The Celestial Music of Ostad Elahi قلب را چنگ می زند و روح به عالم دیگر می رود و به سختی می‌توان به زمین برگشت .
“آهنگ‌هایی که توسط استاد نواخته و بسط داده شده‌اند، تنظیم یک مدلِ صوتی برای تمرکز و توجه به مبدأ و نکته‌ی وحدت است.”
سلام
تمام کسانیکه اهل موسیقی هستن.چه نوازنده چه آهنگ ساز وچه خواننده معمولا از نت مولودی وریتم آن آهنگ پیروی می‌کنند.
اما موسیقی معنوی استاد ،از خود نوازنده یعنی استاد پیروی کرده واستاد آنراروحانی میکرد واثرگذار میشد.هرچند در وقت گوش کردن ظاهرا استاد آنجا نیست ولی استاد همین لحظه هم حضور تاثیر گذاری بر شنونده متصل میگذارد.
درود
ضمن تشکر فراوان از متیس و همکاران گرامیشان ،، و همینطور از دوستانی که تجربیاتشان را به اشتراک می‌گذارند ،،،،
تذکر شما ،، سلطانی گرامی،، برای من بسیار تاثیر گذار بود …ولی استاد همین لحظه هم حضور تاثیر گذاری بر شنونده متصل میگذارد.
سپاس فراوان.
سلام ودرود
سپاس فراوان از مطلب بسیار موثر و کاربردی
الهی شکر برای سعادت داشتن معنویت و تعالیم نجات دهنده ی استاد و برای داشتن موسیقی شگفت انگیز و پالایش دهنده ی استاد بزرگوار
سلام
ضمن تشکر از متیس عزیز و تمامی دست اندرکاران ،
به نظر می رسد جمله پایانی مقاله گرانمایه حاوی نکاتی عمیق جهت تفکر و عملکرد این ویو باشد ، امید است دوستان عزیز راجع به آن نظر بدهند بلکه بهتر فهم و دقیق تر عمل شود . “آهنگ هایی که توسط استاد نواخته و بسط داده شده اند ، تنظیم یک مدل صوتی برای تمرکز و توجه به مبدا و نکته ی وحدت است ” با سپاس
با تشکروسپاس فراوان وشکر پروردگار از داشتن نعمتی بزرگ که اشنایی از تعالیم وموسیقی استادالهی درزندگیمان
تنها پناهگاهم از افکار ورنجهای دنیوی ارامش وخوشی وصف ناپذیری که درلحظاتی که به موسیقی استاد گوش میکنم کم رنگ شدن دنیا ومادیات،عشق به اطرافیان،انگیزه محبت ونیکی بخلق،شادی وشعف واقعی،دیدن زیبایها،توجه وتمرکزبرخود وعملکردم همینطور احساس نزدیکی به مبدا
با سلام
دوست عزیز آرزوی من این هست که بتونم موسیقی استاد را حتی کمی درک کنم. اما آن را هم سپرده ام به خودشان
سالیان زیادی است که با گوش ظاهریم هر روز موسیقی استاد را گوش جان میسپارم. و به لطف معجزه این تعالیم و موسیقی الهی بیشتر مواظب رفتار هایم در زندگی روزمره ام هستم. او. دارد مرا مانند یک پدر مهربان آرام آرام تربیت میکند. هر جا نیت بد یا کار زشت یا. … از من سر میزند سریعا یاد او می آفتم و عاجزانه عذر خواهی میکنم و سعی میکنم تغییر موضع بدهم. وقتی فشار های زندگی امان مرا می‌گیرد بخودش پناه میبرم . در طی این سالها درسته که من موسیقی استاد را روحا درک نکردم
اما همین تعالیم و یاد اوری توجه دایم و توجه کامل همراه با موسیقی مرا آرام تر. متواضع تر ،تسلیم و رضا تر وووو کرده
چه معجزه ای برای من از این با ارزشتر که
بنده که بویی از انسانیت نبرده بودم
حالا کمی هم حق را به دیگران میدهم و برای رضایت یکتا سعی میکنم هر چه برای خودم میپسندم برای همه بپسندم و هر چه برای خودم نمی پسندم برای دیگران هم نپسندم
سپاسگزارم از متن گرانبها .
با سلام و تشکر از زحمات فوق العاده ی متیس بلاگ.
هر کسی موسیقی استاد را بر مبنای توجه و نیت خود درک میکند. آن کسی که با دل خود به این موسیقی گوش می‌دهد ،
مفهوم این آهنگ‌ها را درک خواهد کرد و حتی می‌تواند به همراه
این آهنگ‌ها به سیر افاق و انفس برود.
روح نغمات ص ۱۸۷
با سلام، و تشکر فراوان از متیس گرامی
Spar عزیز
برداشت حقیر در مورد جمله پایانی این است: همان طور که در مقاله هم ذکر شده یکی از نکات و توصیه های مؤکد استاد، توجه دایم می باشد که بدیهی است چنانچه موفق به انجام وعمل به آن بشویم، بسیار مراقب اعمال و رفتارمان خواهیم بود و نهایتاً به هدف و نتیجه این توصیه خواهیم رسید که همانا دوری از منهیات و عمل به نیکی هاست و به عبارتی مبارزه دایمی با نفس اماره. در این صورت در طول زندگی روزمره، روح خود را پیوسته در معرض پالایش قرار خواهیم داد تا قدم به قدم قابلیت نزدیک شدن به جاذبه یکتایی را کسب کند. حال در این مقاله و به ویژه جمله پایانی، یادآور می شود که یکی از راه های نیل به چنین توجه و تمرکزی گوش دادن پیوسته به موسیقی استاد است زیرا به مانند این است که ایشان پکیجی از قطعات والا و استثنایی معنوی خود را که گویی تماماً برای انگیزش روح نواخته شده آماده نموده و در اختیار پویندگان سیر کمال قرار داده اند که هر قطعه، بسته به مراتب و مقاطع و زمان های مختلف، روح را زنده و فعال می کند تا آمادگی و توانایی بیشتر برای توجه، عمل این ویوو، مراقبت و پالایش داشته باشد.
با سلام میخواستم از اولین تجربه خودم وقتی به تنبور استاد گوش کردم بگم
اولأ تا مدتهافکرفکر میکردم این موسیقی که میشنوم ازیک گروه نواخته شده نه یک نفر ویک ساز
واینکه همیشه با تنبور ایشان می رقصیدم ودر رویاهایم روبروی او از رقص به پروازدرمیامدم.
تا اینکه در کتاب روح نغمات خواندم موریس بژار هم با موسیقی ایشان به رقص آمده
بسیار عالی بود،ممنون از متیس عزیز
ضمن اینکه چند نمونه از مناجات با یکتا را از استاد الهی برای تمرین فکر و ذکر و توجه به مبدأ داریم،از موسیقی معنوی و متعالی ایشان نیز به همین منظور میتونیم استفاده کنیم.نحوه انس گرفتن با این موسیقی نیز در سخنرانی جناب ژان دورینگ توضیح داده شده .امیدوارم بتونیم از فواید این گنجینه گرانبها بهره وافر ببریم.
سلام متیس عزیز برای مطالب به جا ومفیدت واقعا پروفسور ژان دورینگ توانسته با ان درک عالی وروح پر قدرتش این اثرات واقعی را از موسیقی استاد دریافت نماید . اگر با گوش جان به تنپور استاد توجه کنیم ما را به جایی می برد که عالم روحی وملکوتی است جسم را فراموش وسیر درعالم روحی است.
از این مقاله روشنگرانه متشکرم .
بسیار عالی ممنون از متیس عزیز
با عرض سلام وتشکر از متیس عزیز
موسیقی استاد چیزی است که حس‌های روح انرا درک می کند که در آن آرامش و نوعی راحتی خیال ، فارغ از مسایل دنیایی و در گیرهایی ظاهری در انسان بوجود می اید. واین هم از اثری که از اصوات ان صادر می شود. گاهی درهنگام توجه و عبادت نقاط ضعفمان و یا در گیری هایی را که در طول روز در گیر ان هستیم برایمان روشن می شود. که گاهی انرا در طول عبادت حس کرده ام.
با سلام وتشکر از این مقاله پر بار ، من هم سعی میکنم هر روز به موسیقی استاد گوش کنم . یادگرفتم دنبال حال نباشم او اگر به خواهد حال هم می اید سرم را به این عوالم مشغول نمی کنم ولی می دانم خودش می داند با شنیدن ۲۰ دقیقه در روز اگر در حالت توجه باشد چه بهتر آنچه این نوای آسمانی با روح من باید انجام بدهد می دهد پس تسلیم هستم واز آن لذت می برم .
با سلام و تشکر از متیس عزیز
چه بگویم که زبانم از حس و درک وبیان آن قاصر است.
سلام دوستان، می خواستم از خوانندگان سوال کنم که کسی می تواند معنی این جمله که ” ما از یک گوش حسی و یک گوش معنوی برخورداریم” را می تواند بیشتر توضیح دهد و آیا کسی هست که بدون اینکه در موسیقی تحصیلاتی اعم از کلاسیک و یا محلی داشته باشد ، گوش معنوی خودرا فعال کرده باشد..
با سلام، بنظرم این قسمت از کتاب “راهنمای عملی” صفحۀ ۱۳۴ می‌تواند قسمتی از پاسخ باشد:
روح ملکوتیِ ویژه‌ی انسان، همین که حالت روان به خود گرفت و تکمیل (دو بعدی و کارکردی) شد، تغییراتِ زیر در او ایجاد می‌شوند: (۱) حس‌هایِ بالقوه‌ی فوق (بینایی، شنوایی و …) در او به فعل می‌رسند؛ (۲)…
خدا را هزاران مرتبه شکر که این موسیقی بدست ما رسیده و میتونیم ازش برای پالایش روحمان استفاده ببریم ، از شما ممنونیم که خاصیت‌های این موسیقی را برایمان بیشتر و بهتر باز میکنید تا قدرش را بدانیم .؛
واقعا این را حس میکنم با اینکه گفته شده ۲۰ دقیقه بهتر هست به این نوای ملکوتی گوش دهیم ، ولی هر چه طولانی تر گوش میدم به عمق جانم بیشتر نفوذ میکند و تمام افکار بیهوده و پوچیات این دنیا را برایم کم رنگ میکند ؛ افکاری که شاید هر چه ، به هر نحو تلاش میکنم از بین نمی رود ، اما با این موسیقی مخصوصا «موسیقی برای ذهن» خیلی اثراتش محسوس هست .
با سلام و تشکر از مقالات مفید شما
این جمله از مقاله توجهم را جلب کرد. ” تنها هدف استاد الهی ارتباط با مبدأ و وارستگی کامل از تمام تعلقات دنیوی بود”
با سلام و تشکر از متیس عزیز بخاطر این مقاله زیبا
چشم دل باز کن که جان بینی آنچه نادیدنی است آن بینی
تعلیمات استاد برای کسانی است که با جان و دل به دنبال حقیقت باشند .
امیدوارم بتوانیم با جان و دل به این تعالیم گرانبها عمل کنیم.
با سلام وسپاس بی نهایت
نمی دانم چگونه شکر این همه نعمتت را به جا آورم
چندمین بار است این متن رامطالعه می کنم وهر بار اثری خاص روی روح و روانم گذاشته وباز هم بیکران شکر
باسلام‌مجدد در جمله موسیقی اش منعکس کننده خرد و اخلاقیات و عظمت تفکرش است دقت کردم خواستم تجربه ام را در رابطه این ساز مقدس با شما هم شریک شوم و بنویسم برای من چه درسی دارد .
وقت شناسی ، نظم وترتیب ، قدر شناسی از معلمان ، رعایت حقوق اشیا ، تواضع فروتنی ، مبارزه با غرور ،رعایت حقوق دیگران ، گذاشتن یک بدعت در خانواده ،
تمام این موارد با مثال در کتاب ها در رابطه با این ساز مقدس مستندش هست لطفا موارد دیگر را اضافه کنید .
در تأیید سخن فرزانه عزیز، من هم نکات زیر را اضافه می کنم.
۱- “ناله طنبور و بعضی سازها اندکی ماند به آن آواز ها منبع آ.ح.۱، ۴ص ۱۱۶ف۳
۲-” همانطور که صدای نی برای مریض یک اثر خاص دارد ، دف هم برای هیجان روح اثر خاص دارد…”.منبع آ.ح.۱، ۴ص ۲۲ف۳
۳- در کلام بابا اوناس هست که زمانیکه شاه خوشین غروب می کنند می پرسند شما را کجا پیدا کنیم؟ می فرمایید ……این تنبور کوک شد من هستم …….جمع دیدند که تنبور کوک شد. آ.ح.۲/ ف.۲ص۵۰۹ . چون مصادیق خیل هستند من فقط آدرس بخشی از آنرا می گذارم
۴- موسیقی : آ.ح.۲/ف۵ص.۲۹۴ و آ.ح.۲/ف۱ص.۲۹۷-۵-موسیقی و ایران آ.ح.۲/ف۱ص۳۵۹– ۶-اثر آ.ح.۲/ف ۲ ص.۳۵۹—۷-پیدایش نی آ.ح.۲/ف۳ص.۳۵۹-۸-پیدایش طنبور: آ.ح.۲/ف۱ص۳۶۰—۹-منطق موسیقی ایرانی : آ.ح.۲/ف۲ص۳۶۰-۱۰- آهنگ سحری: آ.ح.۲/ف۴ص.۳۶۰-معالجه مرض با موسیقی: آ.ح.۲/ف۲ص۳۶۱- موسیقی در زمان مولی : آ.ح.۲/ف۳ص۴۰۲—موسیقی از زمان آدم: آ.ح.۲/ف۴ص۴۰۲-۱۱-استعداد روحانی: آ.ح.۲/ف۵ص۴۰۲-۱۲-نی و بیمار : آ.ح.۲/ف۲ص۴۱۸- ۱۳-شیخ بهایی-موسیقی: آ.ح.۲/ف۳ص-۴۱۸، ۱۴-مغز و معنای آهنگ: آ.ح.۲/ف۵ص۴۶۵و آ.ح.۲/ف۱ص۴۶۶-۱۵-صوت خوش: آ.ح.۲/ف۳ص۴۷۳
۱۶-قرآن و لحن خوش : آ.ح.۲/ف ۲ص۳۶۱-
عرض سلام و ادب
از این مقاله گرانقدر و نظرات دوستان تشکر میکنم. امیدوارم این توفیق نصیبم شود که روزانه ۲۰ دقیقه با توجه کامل به موسیقی استاد گوش دهم. این موسیقی را تقریبا هر روز گوش میدهم ولی در حین کارهای دیگر مثل رانندگی و غیره. دوست دارم عادت کنم با توجه فقط به این کار بپردازم تا از این نعمت بهره ببرم.
با تشکر از مقاله گرانبها و نظرات مفید دوستان
یکی از نقاط ضعفی که در چند سال اخیر با آن درگیر بودم کناره گیری از اجتماع بود چون هر بار که کلید فعالیت نفس اماره از بیرون زده میشد بدون استثنا اراده ام در کنترل حالات حیوانی فلج میشد و خیلی راحت عنان را به دست غرایزم میدادم به طوریکه تقریبا دچار وحشت از معاشرت شده بودم چون بارها بهم ثابت شده بود درنگه داشتن خودم در محدوده کنترل عملکرد بسیار ضعیفی دارم
تا این اواخر شروع کردم به گوش دادن به موسیقی استاد با برنامه منظم مکانیزم اتفاقاتی که برایم افتاده را نمیتوانم شرح دهم اما تاثیراتی که در خودم دیدم
میل بیشتر به شنونده بودن
پرهیز بیشتر از صحبت ها و رفتارهای هیجانی
دیرتر عصبانی شدن و کنترل بیشتر بر حالات روانی
تمرکز طولانی تر روی مطالب
بدبینی کمتر
گسترش میدان افکارم به طوریکه قبل از قضاوت کسی یا موضوعی به جوانب بیشتری فکر میکنم
و شاید موارد دیگری که هنوز متوجه شان نیستم
با تشکر از متیس عزیز.
آیا دوستان می‌توانند راهنمایی کنند که به چه شکل می‌توان بیشترین بهره ی معنوی را از گوش دادن به موسیقی استاد بدست آورد؟ سپاس.
با سلام داشتم به این قطعه گوش می کردم که استاد می فرمایند با بهشت وجهنمت کاری ندارم امیدوارم تو با من باشی ….. فکر کردم یعنی احساس احاطه سیاله الهی بر انسان در تمام مدت
آیا سعادتی از این بالاتر هست .
سلام ،
هرچه با تمرکز و توجه بیشتر به موسیقی استاد گوش فرا دهیم اثرات آن بر روح و روانمان بیشتر حس می شود و نیاز به فرا گرفتن اصول و فنون و طی دوره های موسیقی نیست .بی بدیل بودن موسیقی استاد برکسی پوشیده نیست .همانطور که ورزش صبحگاهی جسم ما را آماده یک روز کاری سخت می کند ،گوش دادن فعالانه و منظم به موسیقی استاد به صورت روزانه قبل از شنیدن هر آواز و موسیقی دیگری باعث تقویت توجه به مبداء و عبادت و نیکی به خلق وحسن خلق می گردد.
با تشکر از زحمات بی شمار دست اندرکاران میتیس
موسیقی استاد روشی بود برای عمل خیر، نه فقط برای اطرافیانش، بلکه برای شنوندگان وسیعی که به آهنگ‌های ضبط شده‌ای که از او باقی مانده گوش می‌دهند
من متوجه نشدم منظور از روشی بود برای عمل خیر چیست.
ی سوال دیگه هم داشتم :
موسیقی در اصل خلقت الهی است، نوازنده و شنونده باید شأنیتی پیدا کنند که به مبدئی که از آنجا آمده‌اند نزدیک‌تر شوند.
منظور ازین جمله ک موسیقی در اصل خلقت الهی است چیه
ممنونم
سلام
بسیار سپاسگزارم از زحمات متیس گرامی و همکاران