موسیقی استاد الهی‌

19 ژوئن, 2022
 
در آوریل ۲۰۲۲/ اردیبهشت ۱۴۰۱ در مجلۀ معتبر پزشکی Music and Medicine، مقاله‌ای منتشر شد دربارۀ درمان افسردگی با استفاده از موسیقی استاد الهی. گروه تحقیق از مجموعۀ موسیقی برای ذهن۱ استفاده کرده‌اند. این تحقیقات نشان می‌دهد استفاده از موسیقی استاد به شنونده کمک می‌کند تا آرامش درونی خود را در دنیای پرمشغلۀ امروز حفظ کند و در کارهای روزمره، انرژی و توجه بیشتری داشته باشد.

در زیر، خلاصه‌ای از این مقاله آمده است که در آن متخصصان از طریق موردپژوهی (Case study)، «تأثیر موسیقی برای ذهن ۲ » را در درمان افسردگی بررسی کرده‌اند.

خلاصه

در این مقاله، یک مورد افسردگی بررسی می‌شود که علائم آن به کمک برنامۀ تمرین شنیداری که به برنامۀ رایج در درمان افسردگی اضافه شده، بهبود یافته است. این برنامه که با تکنیک‌های پیشرفتۀ سایکواکوستیک۲ به همراه بدیهه‌پردازی‌های استاد الهی تهیه شده است، به عنوان یک دورۀ درمانی سه هفته‌ای (حداقل ۲۰ دقیقه در روز) نشان می‌دهد این موسیقی می‌تواند از طریق دسترسی به کارکردهای هشیاری مرتبه بالاتر (گوش دادن فعال)، در بهبود علائم افسردگی نقش مؤثری داشته باشد.

برای نشان دادن تأثیرات این موسیقی، بر نتایج بالینی، ساختار مغز و کارکرد آن، تحقیقات بیشتری لازم است. در بررسی زیر، موسیقی درمانیِ بی‌خطر و مؤثری برای بهبود کیفیت زندگیِ افراد مبتلا به افسردگی معرفی می‌شود.

مقدمه

صدها میلیون نفر در سراسر جهان مبتلا به افسردگی هستند و این بیماری سومین عامل اصلیِ زندگی با معلولیت محسوب می‌شود. درمان‌های مکمل متعددی که احتمال داده می‌شود در بهبود افسردگی مؤثر باشند به طور دائم به درمان‌های روان‌داروشناسی۳ و درمان‌روانشناختی۴ اضافه می‌شوند. در بین درمان‌های مکمل، موسیقی‌درمانی توجه زیادی را به خود جلب کرده است.

شرح بالینی
جوان ۲۷ سالۀ مجردی با پدر و مادرش زندگی می‌کند. او دانشجوی رشتۀ مهندسی مکانیک است و همزمان کارآموزی می‌کند. او مدت سه هفتۀ متوالی دچار اضطراب، حالت افسردگی،کاهش تمرکز، انهدونیا۵، بی‌انگیزگی، مردم‌گریزی، بی‌خوابی، بی‌اشتهایی شده بود. در هشت هفتۀ اخیر، بیمار علاوه بر فشار روانی شدید و استرس زیاد در محیط کار، روی پایان‌نامه کارشناسی ارشد خود نیز کار می‌کرده است. در این مدت، زیر فشار کار و عدم نظارت مناسب چنان از پای در می‌آید که به یک مرکز اورژانس پزشکی مراجعه می‌کند.

معاینه بالینی، مشکل خاصی را نشان نداده بود و بیمار نیز تأیید کرد که از سلامت مناسب برخوردار بوده و سابقه بیماری عمده‌، جراحی، ترومای سر یا تشنج نداشته است. بیمار دارو مصرف نمی‌کرد و هیچ‌گونه آلرژی هم نداشت. نتایج آزمایش‌ها و نوار قلب، و نوار مغز نرمال بودند و احتمال التهاب مغزی و ضایعات تودۀ مغزی نیز وجود نداشت.

بر اساس یافته‌های روانپزشکی و با در نظر گرفتن اختلالات اساسی که در زندگی حرفه‌ای و اجتماعی او رخ داده بود، بیمار بر اساس معیارهای آی سی دی -۱۰ ۶ به مرحلۀ اول اختلال افسردگی عمده، بدون علائم روان‌پریشی مبتلا شده بود.

بیمار تحت مراقبت‌های بالینی استاندارد هفتگی، از جمله قرارهای ۳۰ دقیقه‌ای با دستیار روانپزشک، ورزش‌های سبک ( تای چی)، گروه‌درمانی (تمرین مهارت‌های اجتماعی)، محیط درمانی (آشپزی گروهی، فعالیت‌های ورزشی در محیط بسته یا محیط باز) و روان‌تربیتی گروهی قرار گرفت. چون بیمار از بی‌خوابی رنج می‌برد به مدت ۱۲ روز؛ میرتازاپین ۷.۵ میلی‌گرم (داروی ضد افسردگی) برایش تجویز شد. بعد از آن، بیمار با اضافه شدن مقدار (دوز) دارو به ۱۵ میلی‌گرم مخالفت کرد ولی داوطلب شد تحت درمان غیر دارویی قرار بگیرد و برنامۀ سه هفته‌ای «موسیقی برای ذهن ۲» را انجام دهد. در یازدهمین روز اجرای برنامۀ تمرین شنیداری، با اضافه شدن مقدار دارو هم موافقت کرد. ولی بعد از آن دیگر نیازی به اضافه شدن مقدار دارو نبود و در پایان برنامۀ تمرین شنیداری، نیز عوارض جانبی‌ای در ارتباط با اضافه شدن مقدار دارو گزارش داده نشد.

موسیقی برای ذهن ۲

در سال ۱۳۸۹ش، «موسیقی برای ذهن ۲» ابتدا از طریق بازیابی دیجیتالی ضبط‌های استاد الهی شروع شد. این بازیابی؛ بدون آسیب رساندن به نوای تنبور استاد، با فیلتر کردنِ دقیقِ شکل‌‌موج‌هایِ (Waveforms) صوتی نابجا انجام شد. از آنجا که موسیقی استاد با وسایل ساده و غیرحرفه‌ای، در اتاقی کوچک، بدون هر طنین اضافه‌ای ضبط شده بود، با افزودن طنین به ضبط‌های اصلی، به صدا حالتی داده شد که به نظر بیاید در یک سالن متوسط کنسرت به آن گوش داده می‌شود. با جلو رفتن در ضبط‌ها، طنین‌دهی کاهش می‌یابد تا به متن اصلی نزدیک شود و قدرت موسیقی استاد بهتر منتقل شود.

طبقه بندی «موسیقی برای ذهن ۲» به چهار قسمت مشخص «تمرکز»، «ایجاد آرامش»، «سلامت فردی» و «انرژی» با استفاده از یک کارآزمایی بالینی۷ کوچک متشکل از ۳۰ نفر که همگی با موسیقی استاد الهی آشنا بودند در نیویورک انجام شد. با فیلتر کردن فرکانس‌های صوتی‌ای که برای مقتضیات فیزیولوژیکی هر چهار قسمت مناسب‌ بود، در تراک‌ها (Track) تغییرات سایکوآکوستیک داده شد. برای مثال در آهنگ‌های سی‌دی «سلامت‌ فردی» از فیلتر استفاده نشد، ولی در آهنگ‌های سی‌دی« انرژی» از فیلتر بالاگذر استفاده شد که فرکانس‌های پایین‌تر را حذف می‌کند.

به شروع و پایان تراک‌ها، صداهای طبیعت با کیفیت بالا اضافه شده است. این کار برای تسکین و آرام کردن شنونده و همچنین معرفی یک بُعد صوتیِ اضافه انجام شده است. هر کدام از این قسمت‌ها دارای سه تراک‌ ۱۸ تا ۲۲ دقیقه‌ای هستند و می‌توان آن را از طریق وب‌سایت‌های گوناگون تهیه کرد.

روش استفاده

قبل از شروع برنامه، توصیه‌های زیر به بیمار داده شد: ۱- هنگام گوش دادن به برنامه‌، از فعالیت‌های دیگر مانند رانندگی، تماشای تلویزیون و مطالعه اجتناب کند.۲- طی اجرای این برنامه سه هفته‌ای (۲۱روز) از گوش دادن به هر نوع موسیقی، جز موسیقی استاد خودداری کند. ۳- هر روز صبح، بعد از بیدار شدن و پیش از شروع فعالیت روزانه ۱۰ دقیقه به قسمت «Well being» گوش بدهد و هر شب‌ قبل از خواب ۱۰ دقیقه به قسمت « Relaxation» گوش بدهد. از آنجا که هر قسمت سه تراک‌ دارد، روز اول به تراک‌ اول گوش دهد و به همین ترتیب ادامه دهد و بعد از تراک‌ سوم؛ دوباره چرخه را تکرار کند. ۵- هنگام گوش دادن به برنامه از هدفون (گوشی) استفاده کند و صدای موسیقی در حد متوسط ( ۷/۶ از ۱۰) باشد. ۶- برای اطمینان از اجرای منظم برنامه، اطلاعات مربوط به ساعت گوش دادن و مدت زمان آن را ثبت کند.

نتایج درمان

در طی این برنامه سه هفته‌ای ( ۲۱ روز متوالی)، بیمار به طور متوسط ۲۴.۸ دقیقه در روز به «موسیقی برای ذهن ۲» گوش داد. او گزارش داد که در طی این دوره عوارض جانبی نامطلوبی را تجربه نکرده است.
قبل از شروع درمان، بیمار بر اساس مقیاس درجه بندی افسردگی هامیلتون ۲۱ ۸ و بی دی ای-۲ ۹ ، دچار افسردگی شدیدی بود. در طی این دوره سه هفته‌ای، کاهش مداوم علائم افسردگی در بیمار مشاهده شد. در روز ۲۱ درمان، بیمار از بخش سرپایی بیمارستان مرخص شد و بی‌صبرانه منتظر بود که سر کار برگردد و پایان‌نامه‌اش را ادامه دهد. او همچنین اصرار داشت که برنامه تمرینِ شنیداری را برای سه هفته دیگر با شرایط اصلاح شده (بدون در نظر گرفتن حداقل زمان برای گوش دادن هر روزه) ادامه دهد. نتایج مربوطه تشویق کننده بودند ولی مورد نظر بررسی فعلی ما نیست.

محدودیت‌ها

هر چند یافته‌های این پژوهش امیدوارکننده هستند، ولی محدودیت‌هایی نیز وجود دارد. موردی که در بالا به آن اشاره شد، ماهیتی خاص داشت، و به همین سبب یافته‌های این تحقیق را نمی‌توان عمومیت داد. همچنین در تحقیقاتی مشابه امکان اثر هاثورن۱۰ را نیز باید در نظر گرفت. ضمنا تمام اثرات درمانی را نمی‌توان فقط به برنامه موسیقی نسبت داد و اثرات محیط‌درمانی در محیط کلینیک را نیز باید در نظر گرفت. علاوه بر این، از نظر خود بیمار، ملاقات با درمانگر عامل مؤثری در بهبود بیماری‌اش بوده است، هر چند که این جلسات استاندارد فقط یک‌بار در هفته و به مدت ۳۰ دقیقه تشکیل می‌شده است. در نهایت، بهبود علائم بیماری می‌تواند تا حدی به اثرات آرام‌بخش میرتازاپین (داروی ضدافسردگی) و در نتیجه بهبود الگوی اختلال خواب نسبت داده شود. می‌توان استدلال کرد که تسکین اولیه بی‌خوابی به بهبود بیمار کمک زیادی کرده باشد ولی بعید است که علائم افسردگی فقط با تجویز میرتازاپین قابل توجیه باشد. باید در نظر داشت که «موسیقی برای ذهن۲» را می‌توان به روش‌های درمانی استاندارد افزود ولی نمی‌توان از آن به عنوان جایگزین استفاده کرد. لازم به ذکر است که برای نشان دادن اثرات قطعی «موسیقی برای ذهن ۲» بر سلامت روان و مقایسۀ اثرات آن با اثرات بالقوۀ انواع دیگر موسیقی بر سلامت روان، تحقیقات بیشتری لازم است.

نتیجه

افسردگی شدید به عوامل متعددی وابسته است. در موردپژوهی بالا، عوامل تعیین کننده، هم ماهیت آکادمیک (نوشتن پایان‌نامه فوق ‌لیسانس) داشت و هم ماهیت حرفه‌ای ( کار بیش از حد). با این حال، در مدت کوتاهی، بیمار به حدی از بهبود رسید که توانست دوباره کار خود را شروع کند. چنین بازگشتی او را با چالش‌های بسیاری روبه‌رو می‌کرد که در ابتدا باعث بیماری‌ و مراجعه‌اش به بخش اورژانس شده بود.

بر اساس یافته‌های حاضر، به این نتیجه می‌رسیم که گوش دادن به «موسیقی برای ذهن ۲» می‌تواند فرایند بهبود افسردگی را تسریع کند. استفاده از تکنیک‌های سایکوآکوستیک مدرن همراه با موسیقی استاد الهی، شکلی از ذهن‌اگاهیِ «هدایت شده توسط موسیقی» را میسر می‌سازد که به کارکردهای عصب‌روان‌شناختی قابل تشخیص‌(گوش دادن فعال، فراشناخت) کمک می‌کند.

کاربرد و مزایای بالینی «موسیقی برای ذهن ۲» (و سایر برنامه‌های تمرین‌های شنیداری) نیاز به مطالعات بیشتری دارد. با گزارش موردی که در بالا به آن اشاره شد، هدف ما معرفی یک برنامۀ تحریک شنیداری اصیل و قابل دسترس است که افزون بر درمان‌های رایج می‌تواند زندگی افرادی که علائم افسردگی را تجربه کرده‌اند بهبود بخشد.

برگرفته از مجله پزشکی Music and Medicine



***************



۱ – در سال ۱۳۸۳ش، مجموعه «موسیقی برای ذهن» شامل ۴ سی‌دی و یک کتاب راهنما، برای اولین بار در امریکا، بر اساس تحقیقات دکتر آلفرد توماتیس، توسط «مؤسسه تکنولوژی‌های پیشرفته مغز» تهیه و پخش شد. در موسیقی برای ذهن، روش‌های مدرن سایکوآکوستیک با بدیهه‌نوازی‌های هنر استاد الهی ترکیب شده و صدای طبیعت نیز آن را همراهی می‌کند. در سال ۱۳۸۹ مجموعه «موسیقی برای ذهن ۲ » توسط همین موسسه منتشر شد که در آن نیز از بدیهه‌نوازی‌های استاد الهی استفاده شده است. این مجموعه با به‌کار گیری تکنیک‌های نوین صداپردازی شنونده را وارد دنیای «گوش دادن فعال» می‌کند؛ یعنی تغییر حالت از شنیدن انفعالی و آگاهی یافتن به آنچه می‌شنویم. «موسیقی برای ذهن ۲ » شامل چهار سی‌دی Contemplation, Relaxatiom, Well-being, Energy است که در شرح آن ذکر شده که در آمادگی بیشتر ذهن، عملکرد بهتر مغز، شادابی فکر و روان مؤثر است. موسیقی برای ذهن، علاوه بر بالا بردن کارگرد طبیعی گوش و مغز و ایجاد تغییر مثبت در زندگی فرد، تجربۀ خوشایند گوش دادن به موسیقی استاد را نیز فراهم می‌کند.

۲ – Psychoacoustics، علمی که تأثیرات صدا را بر روان (درون) انسان بررسی می‌کند.

۳ – Psychopharmacological

۴ – Psychotherapeutic

۵ – Anhedonia، در روانشناسی به معنی کمبود یا عدم احساس لذت است.

۶ – ICD-10، دهمین ویرایش از طبقه بندی بین‌المللی آماری بیماری‌هاست که سازمان بهداشت جهانی آن را منتشر کرده و شامل لیستی از بیماری‌ها، علائم، ناهنجاری‌ها و علل خارجی آسیب‌هاست.

۷ – Clinical study، از انواع مطالعات پزشکی است که روی جمعبت‌های انسانی انجام می‌شود و از یک پروتکل از پیش تعیین شده پیروی می‌کند. کاربرد آن جمع‌آوری داده‌ها در مورد داروها یا روش‌های درمانی جدید است.

۸ – HAM-D-21، جزو مقیاس‌های ارزیابی بالینی برای سنجش افسردگی است و شامل ۲۱ آیتم می‌باشد که نشانه‌های رفتاری، جسمانی و ذهنی افسردگی را می‌سنجد.

۹ – BDI2، شامل ۲۱ سوال چندگزینه‌ای برای بررسی خود است.

۱۰ – Hawthorn، افرادی که در تحقیقاتی شرکت می‌کنند، معمولاً سعی می‌کنند تلاش بیشتری از خود نشان دهند و جنبه‌هایی از رفتارشان را که مورد مطالعه قرار گرفته بهبود دهند تا توجه پژوهشگران را به خود جلب کنند. اثر هاثورن در کتب روانشناسی مورد بحث قرار گرفته است.